ความดี คนดีทำง่าย

กตญฺญุโน หิ สปฺปุริสา กตเวทิโน

คนดีย่อมเป็นผู้กตัญญูและกตเวที 

การ์ดภาพคำสอนคุณครูไม่ใหญ่

ในอดีตที่ผ่านมา ผู้นำในการสร้างชาติให้ยิ่งใหญ่ทั้งทางโลกและทางธรรม และเป็นต้นแบบในการสร้างความดี จนเป็นที่ประจักษ์แก่สายตาชาวโลกมาจนถึงปัจจุบัน พบว่าท่านเหล่านั้นล้วนเป็นผู้มีความกตัญญูกตเวที ซึ่งมีอยู่ 5 ประการได้แก่ 

1. กตัญญูต่อบุคคล คือ ใครก็ตามที่เคยมีพระคุณต่อเรา ไม่ว่าจะมากน้อยเพียงไร จะต้องกตัญญูรู้คุณท่าน ติดตามระลึกถึงเสมอด้วยความซาบซึ้งพยายามหาโอกาสตอบแทนคุณท่านให้ได้ โดยเฉพาะพระสัมมาสัมพุทธเจ้า พระสงฆ์ บิดามารดา ครู อุปัชฌาย์อาจารย์ พระมหากษัตริย์หรือผู้ปกครองที่ทรงทศพิธราชธรรม จะต้องตามระลึกนึกถึงพระคุณของท่านให้จงหนัก ให้ปฏิบัติตัวให้เป็นลูกที่ดีของพ่อแม่ เป็นศิษย์ที่ดีของครูอาจารย์ เป็นพลเมืองที่ดีของประเทศชาติ และเป็นพุทธมามกะสมชื่อ

2.กตัญญูต่อสัตว์ คือ สัตว์ที่มีคุณต่อเรา เช่น ช้าง ม้า วัว ควาย ที่ใช้งาน จะต้องใช้ด้วยความกรุณาปรานี ไม่เฆี่ยนตีมันจนเหลือเกิน อย่าใช้งานหนักจนเป็นการทรมาร

3. กตัญญูต่อสิ่งของ คือ ของสิ่งใดก็ตามที่มีคุณต่อเรา เช่นหนังสือ ธรรมะ หนังสือเรียน สถานศึกษา วัด ต้นไม้ ป่าไม้ วัสดุอุปกรณ์ที่ใช้ในการหาเลี้ยงชีพ ฯลฯ

4. กตัญญูต่อบุญ คือ รู้ว่าคนเราเกิดมามีอายุยืนยาว ร่างกายแข็งแรง ผิวพรรณดี สติปัญญาเฉลียวฉลาด มีความสุขความเจริญ มีความก้าวหน้า มีทรัพย์สมบัติมาก ก็เนื่องมาจากผลของบุญ จะไปสวรรค์หรือกระทั่งไปพระนิพพานได้ก็ด้วยบุญ กล่าวได้ว่า ทุกอย่างสำเร็จได้ด้วยบุญ ทั้งบุญเก่าที่ได้สะสมมาดีแล้ว และบุญใหม่ที่เพียรสร้างขึ้นประกอบกัน จึงมีความรู้คุณของบุญ มีความอ่อนน้อมในตัว ไม่ดูถูกบุญ ตามระลึกถึงบุญเก่าให้จิตใจชุ่มชื่น และไม่ประมาทในการสร้างบุญใหม่ให้ยิ่งๆ ขึ้นไป

5. กตัญญูต่อตนเอง คือ รู้ว่าร่างกายของเรานี้เป็นอุปกรณ์สำคัญที่เราจะได้อาศัยใช้ในการทำความดี ใช้ในการสร้างบุญกุศลนานาประการเพื่อความสุข ความเจริญก้าวหน้า แก่ตนเองต่อไป จึงทะนุถนอมดูแลร่างกายรักษาสุขภาพให้ดี ไม่ทำลายด้วยการดื่มเหล้า เสพสิ่งเสพติด 

คนดีมีคุณธรรม มีความกตัญญูครบถ้วนทั้ง 5 ประการนั้น  เป็นผู้ที่เพียบพร้อมด้วยดวงปัญญา ไม่ว่าเขาผู้นั้นจะเป็นชาวบ้านธรรมดา นักปราชญ์ราชบัณฑิต หรือนักบวชที่ยิ่งใหญ่อย่างเช่นพระสารีบุตร ผู้เป็นอัครสาวกเบื้องขวา เป็นผู้เลิศทางปัญญา ทั้งนี้ก็เพราะการคิดจะตอบแทนคุณของผู้มีพระคุณทั้งหลาย จะต้องผ่านกระบวนการความคิดซ้ำแล้วซ้ำเล่า ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นความคิดที่ดี ๆ ที่ออกมาจากใจที่บริสุทธิ์ ใจที่ละเอียดอ่อนในการคิดค้นหาวิธีการต่าง ๆ ให้เหมาะสมกับบุคคลและสถานการณ์นั้น ๆ เมื่อได้ทบทวนไตร่ตรองดีแล้ว จึงลงมือปฏิบัติอย่างสม่ำเสมอด้วยใจที่มุ่งมั่น  สิ่งที่ตามมาก็คือความช่างสังเกต ความรู้และความทรงจำที่ดีขึ้นไปตามลำดับ ๆ ครั้นนานวันเข้าก็สั่งสมเป็นปัญญาบารมี

อย่างเช่นกตัญญูต่อครูคนแรกของท่านคือทุกคืนก่อนนอน พระสารีบุตรท่านจะหันศีรษะและนมัสการไปทางทิศที่พระอัสสชิอยู่  ด้วยว่ารำลึกถึงพระคุณของพระอัสสชิที่เป็นอาจารย์คนแรกที่ทำให้ท่านมาพบทางสว่าง  

อีกทั้งกตัญญูต่อข้าวทัพพีหนึ่งของราธพราหมณ์ที่ถวายแก่ท่านขณะเข้าไปบิณฑบาตในกรุงราชคฤห์  ครั้นมาขอบวช กลับไม่มีภิกษุใดรับอุปสมบทให้เพราะเห็นว่าชราภาพมากแล้ว พระบรมศาสดาจึงตรัสถามภิกษุทั้งหลายว่า มีใครระลึกถึงอุปการะของราธพราหมณ์บ้าง พระสารีบุตรกราบทูลว่าท่านระลึกได้ จึงรับบรรพชาอุปสมบทราธพราหมณ์

และที่สำคัญกตัญญูต่อมารดา ท่านไปโปรดนางสารีพราหมณีผู้เป็นมารดาซึ่งไม่ศรัทธาเลื่อมใสในพระพุทธศาสนา จนเกิดความเลื่อมใสศรัทธาในพระพุทธเจ้าและพระสารีบุตร ซึ่งพระนางเห็นว่าพระสารีบุตรยังเป็นใหญ่กว่าท้าวจาตุมหาราช ท้าวสักกเทวราช และท้าวมหาพรหม ที่นางเคารพ แล้วพระพุทธเจ้าซึ่งเป็นครูของพระลูกชายจะต้องมีอิทธิศักดานุภาพยิ่งใหญ่กว่า  ในที่สุด เมื่อฟังธรรมจากพระสารีบุตรแล้ว นางสารีพราหมณีก็สำเร็จเป็นพระโสดาบัน

ดังนั้น ผู้นำในการสร้างชาติให้ยิ่งใหญ่ทั้งทางโลกและทางธรรม ล้วนเป็นคนดีมีคุณธรรม มีดวงปัญญาข้ามชาติ ที่เกิดจากการสั่งสมความกตัญญูกตเวทีมานับภพนับชาติไม่ถ้วน ครั้นทำซ้ำ ๆ ในปัจจุบันชาติ ก็ยิ่งเป็นมงคลชีวิตแก่ตนเอง เป็นบารมียิ่ง ๆ ขึ้นไป 

ขอขอบคุณแหล่งข้อมูลและภาพ
มงคลชีวิตฉบับทางก้าวหน้า มงคลที่ 25

วินย.มหา.(บาลี) สยามรัฐ [ออนไลน์] 4/85/102
วินย.มหา.(ไทย) มจร. [ออนไลน์] 4/69/97
ความหมาย"บุญบิณฑบาต"กิจวัตรพระภิกษุสามเณรในพระพุทธศาสนา
ภาพจากdmc